వాల్మీకి తెలుగు రామాయణం

వాల్మీకి తెలుగు రామాయణం

బాలకాండమ్ : ॥షట్షష్టితమః సర్గః॥ [66 - సీతాదేవి వివాహానికి నియమం]

  •  
  •  
  •  

1-1-అనుష్టుప్.
  • ఉపకరణాలు:
  •  
  •  
  •  

తతః ప్రభాతే విమలే
  కృతకర్మా నరాధిపః ।
విశ్వామిత్రం మహాత్మానమ్
  ఆజుహావ సరాఘవమ్ ॥

టీకా:

తతః = అటుపిమ్మట; ప్రభాతే = ప్రాతఃకాలమందు; విమలే = వెలుతురులో; కృత = చేయబడిన; కర్మా = అనుష్ఠానకర్మలు కలవాడై; నరాధిపః = రాజు; విశ్వామిత్రం = విశ్వామిత్రుని; మహాత్మానమ్ = మహాత్ముని; ఆజుహావ = పిలిచెను; స = సహితముగ; రాఘవమ్ = రాఘ వంశులను.

భావము:

మఱునాడు తెల్లవాఱగానే జనకమహారాజు ప్రాతఃకాల కృత్యములు, అనుష్ఠానములు పూర్తిచేసుకొని మహాత్ముడు విశ్వామిత్రుని శ్రీరామ, లక్ష్మణులను కూడా తీసుకురమ్మని ఆహ్వానించెను.

1-2-అనుష్టుప్.
  • ఉపకరణాలు:
  •  
  •  
  •  

తమర్చయిత్వా ధర్మాత్మా
  శాస్త్రదృష్టేన కర్మణా ।
రాఘవౌ చ మహాత్మానౌ
  తదా వాక్యమువాచ హ ॥

టీకా:

తమ్ = వానిని (విశ్వామిత్రుని); అర్చయిత్వా = పూజించి; ధర్మాత్మా = ధర్మాత్ముడు (జనక మహారాజు); శాస్త్రదృష్టేన = శాస్త్రము నిర్దేశించిన ప్రకారము, కర్మణా = సత్కారములచేత; రాఘవౌ = ఇద్దఱు రాఘవులను; చ = మఱియు; మహాత్మానౌ = మహాత్ములను ఇధ్దఱను; తదా = అప్పుడు; వాక్యమ్ = మాటను; ఉవాచ హ = నుడివెను.

భావము:

ధర్మాత్ముడైన జనక మహీపతి విశ్వామిత్రుడిని, శ్రీరామలక్ష్మణులను శాస్త్రవిహిత సత్కారములతో సత్కరించి ఇట్లు పలికెను.

1-3-అనుష్టుప్.
  • ఉపకరణాలు:
  •  
  •  
  •  

“భగవన్! స్వాగతం తేఽ స్తు
  కిం కరోమి తవానఘ? ।
భవానాజ్ఞాపయతు మామ్
  ఆజ్ఞాప్యో భవతాప్యహమ్" ॥

టీకా:

భగవన్ = పూజ్యుడ; స్వాగతం = స్వాగతము, కుశలముతోడి రాక; తే = నీకు; అస్తు = అగుగాక; కిం = ఏమి?; కరోమి = చేయగలవాడను; తవ = నీకు; అనఘ = పాపరహితుడా!; భవాన్ = నీవు; ఆజ్ఞాపయతు = ఆజ్ఞాపించండి; మామ్ = నన్ను; ఆజ్ఞాప్యః = ఆజ్ఞను ఆశించుచున్నాను; భవతా = నీచే; అపి = కూడ; అహమ్ = నేను.

భావము:

“భగవత్స్వరూపుడవైన ఓ విశ్వామిత్రా! మీకు స్వాగతము. అనఘా! నేను మీకేమి చేయగలవాడను ? అజ్ఞాపించుడు. నేను మీ ఆజ్ఞను ఆశించుచుంటిని."

1-4-అనుష్టుప్.
  • ఉపకరణాలు:
  •  
  •  
  •  

ఏవముక్తస్తు ధర్మాత్మా
  జనకేన మహాత్మనా ।
ప్రత్యువాచ మునిర్వీరం
  వాక్యం వాక్యవిశారదః ॥

టీకా:

ఏవమ్ = ఈవిధముగా; ఉక్తః = పలుకబడిన; సః = అతడు; ధర్మాత్మా = ధర్మాత్ముడు; జనకేన = జనకునిచే; మహాత్మనా = మహాత్ముడు; ప్రత్యువాచ = ప్రత్యుత్తరమును; మునిః = ముని; వీరమ్ = వీరుని గూర్చి(వీరుడైన జనకునితో) వాక్యం = వాక్యమును; వాక్యవిశారదః = వాక్కునందు నేర్పరి.

భావము:

ధర్మాత్ముడు మహాత్ముడు అయిన జనకుని పలుకులు విని, వాక్చతురుడైన విశ్వామిత్రమహాముని ఆ వీరుడు జనకునికి ప్రత్యుత్తరము ఇట్లిచ్చెను.

1-5-అనుష్టుప్.
  • ఉపకరణాలు:
  •  
  •  
  •  

“పుత్రౌ దశరథస్యేమౌ
  క్షత్రియౌ లోకవిశ్రుతౌ ।
ద్రష్టుకామౌ ధనుఃశ్రేష్ఠం
  యదేతత్త్వయి తిష్ఠతి ॥

టీకా:

పుత్రౌ = పుత్రులు; దశరథస్య = దశరథుని యొక్క; ఇమౌ = వీరిరువురు; క్షత్రియౌ = క్షత్రియులు, లోక = లోకములో; విశ్రుతౌ = ప్రసిద్ధులు; ద్రష్టుః = చూడవలెనని; కామౌ = ఇద్దరు కోరుకుంటున్నారు; ధనుః = ధనుస్సు; శ్రేష్ఠమ్ = ప్రశస్తమైనది; యత్ = ఏది; ఏతత్ = దానిని; త్వయి = నీవద్ధ; తిష్ఠతి = ఉన్నది ॥

భావము:

“ఓ జనకమహారాజ! క్షత్రియులు, దశరథమహారాజు పుత్రులు, లోకప్రసిద్దులు అయిన రామలక్ష్మణులు ఇరువురు నీవద్ద నున్న శ్రేష్ఠమైన ధనుస్సును చూచుటుకు ఇచ్చగించుచుంటిరి..

1-6-అనుష్టుప్.
  • ఉపకరణాలు:
  •  
  •  
  •  

ఏతద్దర్శయ భద్రం తే
  కృతకామౌ నృపాత్మజౌ! ।
దర్శనాదస్య ధనుషో
  యథేష్టం ప్రతియాస్యతః" ॥

టీకా:

ఏతత్ = ఆ; దర్శయ = చూపించుము; భద్రం = క్షేమము అగుగాక; తే = నీకు; కృతః = తీరిన; కామౌ = కోరికకలవారై; నృపాత్మజౌ = రాకుమారులు; దర్శనాత్ = దర్శనమువలన; అస్య = ఈ; ధనుషః = ధనుస్సు; యథేష్టం = యథేచ్చగా; ప్రతియాస్యతః = తిరిగి వెళ్లగలరు.

భావము:

ఆ చాపమును చూపించుము, నీకు భద్రమగుగాక. ఈ శ్రీరామ లక్ష్మణులు దానిని చూసి సంతృప్తిచెందినవారై యథేచ్చగా తిరుగు ప్రయాణ మయ్యెదరు."

1-7-అనుష్టుప్.
  • ఉపకరణాలు:
  •  
  •  
  •  

ఏవముక్తస్తు జనకః
  ప్రత్యువాచ మహామునిమ్ ।
“శ్రూయతామస్య ధనుషో
  యదర్థమిహ తిష్ఠతి ॥

టీకా:

ఏవమ్ = ఈ విధముగా; ఉక్తః = పలుకబడిన; తు; జనకః = జనకుడు; ప్రత్యువాచ = సమాధానమిచ్చెను; మహామునిమ్ = మహాముని గూర్చి; శ్రూయతామ్ = వినుబడుగాక; అస్య = ఈ; ధనుషః = ధనుస్సు; యదర్థమ్ = ఎందు నిమిత్తము; ఇహ = ఇక్కడ; తిష్ఠతి = ఉన్నదో ॥

భావము:

ఆ విశ్వామిత్రుడు చెప్పినవి వినిన జనకమహారాజు ఆ మహామునికి ఇట్లు సమాధానము చెప్పెను. "ఓ మహామునీ! ఈ ధనుస్సు ఇచ్చట ఉంచుటకు గల వివరములు తెలిపెదను, వినుము.

1-8-అనుష్టుప్.
  • ఉపకరణాలు:
  •  
  •  
  •  

దేవరాత ఇతి ఖ్యాతో
  నిమేష్షష్ఠో మహీపతిః ।
న్యాసోఽ యం తస్య భగవన్!
  హస్తే దత్తో మహాత్మనా ॥

టీకా:

దేవరాతః = దేవరాతుడు; ఇతి = అని; ఖ్యాతః = ఖ్యాతిగాంచిన వాడు; నిమేః = నిమి వంశమందు; షష్ఠః = ఆఱవ వాడు; మహీపతిః = రాజుచే; న్యాసః = ఉంచబడినది; అయం = ఇది; తస్య = అతని యొక్క; భగవన్ = పూజ్యుడా; హస్తే = హస్తమునందు; దత్తః = ఇవ్వబడినది; మహాత్మనా = మహాత్మునిచేత.

భావము:

నిమి తరువాత ఆఱవ (6) వాడు మహీపతి దేవరాతు డనువాడు ప్రఖ్యాతిగాంచెను. పరమశివుడు ఈ ధనుస్సును దేవరాతుని చేతిలో ఇల్లడగా ఉంచెను.

1-67-ఆ.
  • ఉపకరణాలు:
  •  
  •  
  •  

దక్షయజ్ఞవధే పూర్వం ధనురాయమ్య వీర్యవాన్|
రుద్రస్తు త్రిదశాన్ రోషాత్సలీలమిదమబ్రవీత్||

1-10-అనుష్టుప్.
  • ఉపకరణాలు:
  •  
  •  
  •  

యస్మాద్భాగార్థినో భాగాన్
  నాకల్పయత మే సురాః! ।
వరాంగాణి మహార్హాణి
  ధనుషా శాతయామి వః ॥

టీకా:

యస్మాత్ = ఎందువలన; భాగాః = హవిర్భాగములందు; అర్థినః = కోరుచున్న; భాగాన్ = భాగములను; న = లేదు; కల్పయత = సమకూర్చుట; మే = నాకు; సురాః = దేవతలారా; వర = శ్రేష్ఠమైన; అంగాణి = అంగములలో; మహార్హాణి = చాల విలువైనవి; ధనుషా = చాపముతో; శాతయామి = ఖండించెదను; వః = మీ యొక్క.

భావము:

ఓ సురలారా! నాకు హావిర్భాగములను ఇవ్వవలసిన మీరు ఆ భాగములను సమకూర్చలేదు, అందుచేత అవయవములలో శ్రేష్ఠమైన మీ శిరస్సులను ధనుస్సుతో ఖండించెదను.

1-11-అనుష్టుప్.
  • ఉపకరణాలు:
  •  
  •  
  •  

తతో విమనసః సర్వే
  దేవా వై మునిపుంగవ ।!
ప్రసాదయంతి దేవేశమ్
  తేషాం ప్రీతోఽ భవద్భవః ॥

టీకా:

తతః = అటుపిమ్మట; విమనసః = వ్యాకులచిత్తులు; సర్వే = అందఱు; దేవాః+వై = దేవతలు; మునిపుఙ్గవ = ఓ ముని పుంగవ; ప్రసాదయంతి = అనుగ్రహింపచేసికొనిరి; దేవేశమ్ = దేవ+ఈశమ్, శివుని; తేషాం = వారియెడల; ప్రీతః = ప్రీతుడు; అభవత్ = అయ్యెను; భవః = భవుడు.

భావము:

ఓ మునిపుంగవ! విశ్వామిత్రా! అటుపిమ్మట అందఱు దేవతలు వ్యాకులచిత్తముతో ఆ దేవేశుడైన శివుని ప్రార్థింప, భవుడు వారియెడల ప్రీతుడాయెను. /

1-67-ఆ.
  • ఉపకరణాలు:
  •  
  •  
  •  

ప్రీతియుక్తస్స సర్వేషాం దదౌ తేషాం మహాత్మనామ్|
తదేతద్దేవదేవస్య ధనూరత్నం మహాత్మనః|
న్యాసభూతం తదా న్యస్తమస్మాకం పూర్వ కే విభో||

1-13-అనుష్టుప్.
  • ఉపకరణాలు:
  •  
  •  
  •  

అథ మే కృషతః క్షేత్రమ్
  లాంగలాదుత్థితా మయా ।
క్షేత్రం శోధయతా లబ్ధా
  నామ్నా సీతేతి విశ్రుతా ॥

టీకా:

అథ = తరువాత; మే = నేను; కృషతః = దున్నుచుండగా; క్షేత్రమ్ = స్థలమును; లాంగలాత్ = నాగేటిచాలునుంచి; ఉత్థితా = పుట్టెను, వావిళ్ళ నిఘంటువు. వెలువడెను; మయా = నా చేత; క్షేత్రం = భూమిని; శోధయతా = శుద్ధిచేయుచుండ; లబ్ధా = లభించినది; నామ్నా = పేరు గల; సీత = సీతదేవి {సీత- సీత అనగా నాగటి చాలు అని అర్థము, అందు కలిగినది కనుక సీతాదేవి, జనకుని పుత్రిక}; ఇతి = అను; విశ్రుతా = ప్రసిద్దురాలు.

భావము:

*గమనిక- క్షేత్రమునకు పొలము, స్థలము, పుణ్యస్థలము, స్థానము, గృహము, బృందము అను అర్థములు కలవు అని ఆంధ్ర వాచస్పతము, ఆంధ్ర శబ్ధరత్నాకరము.

1-14-అనుష్టుప్.
  • ఉపకరణాలు:
  •  
  •  
  •  

భూతలాదుత్థితా సా తు
  వ్యవర్దత మమాత్మజా ।
వీర్యశుల్కేతి మే కన్యా
  స్థాపితేయ మయోనిజా ॥

టీకా:

భూతలాత్ = భూతలమునుండి; ఉత్థితా = పుట్టిన; సా = ఆమె; తు; వ్యవర్ధత = పెరిగినది; మమ = నా యొక్క; ఆత్మజా = కుమార్తెగా వీర్యశుల్క = వీరత్వమే శుల్కముగా కలది; ఇతి = అని; మే = నా చేత; కన్యా = కన్య; స్థాపితా = స్థాపింపబడినది; ఇయమ్ = ఈ; అయోనిజా = అయోనిజ (మాతృగర్భము నుండి జనించనిది).

భావము:

భూమినుండి పుట్టిన ఈమె నాకూతురుగా పెరిగినది. అయోనిజ అయిన ఈమెను స్వీకరించుటకు, వీరుని వీరత్వమే శుల్కముగా నేను నిర్ణయించితిని.

1-15-అనుష్టుప్.
  • ఉపకరణాలు:
  •  
  •  
  •  

భూతలాదుత్థితాం తాం తు
  వర్దమానాం మమాత్మజామ్ ।
వరయామా సురాగమ్య
  రాజానో మునిపుంగవ! ॥

టీకా:

భూతలాత్ = భూతలమునుండి; ఉత్థితాం = పుట్టిన, వావిళ నిఘంటువు; తాం = ఆమెను; తు; వర్ధమానాం = పెరుగుతున్న; మమ = నా; ఆత్మజామ్ = కుమార్తెను; వరయామాసుః = వరించుటకు; ఆగమ్య = వచ్చిరి; రాజానః = రాజులు; మునిపుఙ్గవ = మునిపుంగవ!

భావము:

ఓ మునిపుంగవ! భూతలమునుండి పుట్టిన నా కుమార్తెగా పెరుగుతున్న సీతను వరించుటకు పెక్కుమంది రాజులు విచ్చేసిరి.

1-16-అనుష్టుప్.
  • ఉపకరణాలు:
  •  
  •  
  •  

తేషాం వరయతాం కన్యామ్
  సర్వేషాం పృథివీక్షితామ్ ।
వీర్యశుల్కేతి భగవన్!
  న దదామి సుతామహమ్ ॥

టీకా:

తేషాం = వారియుక్క; వరయతాం = వరించుటకు; కన్యామ్ = కన్యను; సర్వేషాం = అందఱు; పృథివీక్షితామ్ = రాజులు; వీర్యశుల్కః = వీర్యశుల్క; ఇతి = అని; భగవన్ = ఓ భగవత్ స్వరుపుడా!; న = లేదు; దదామి = ఇచ్చుట; సుతామ్ = కూతురుని; అహమ్ = నేను.

భావము:

భగవత్ స్వరూపుడవైన ఓ విశ్వామిత్ర! ఆ మహీపతులందరు విచ్చేసి కన్యను కోరగ, ఆమె వీర్యశుల్క యని (వారు తగిన వారు కానందున) వారికి నాకుమార్తెను ఇవ్వలేదు.

1-17-అనుష్టుప్.
  • ఉపకరణాలు:
  •  
  •  
  •  

తతః సర్వే నృపతయః
  సమేత్య మునిపుంగవ! ।
మిథిలా మభ్యుపాగమ్య
  వీర్యజిజ్ఞాసవ స్తదా ॥

టీకా:

తతః = పిమ్మట; సర్వే = అందఱు; నృపతయః = రాజులు; సమేత్య = కలసి; మునిపుఙ్గవ = ఓ మునిపుంగవ!; మిథిలామ్ = మిథిలానగరము గూర్చి; అభ్యుపాగమ్య = వచ్చిరి; వీర్యజిజ్ఞాసవః = తవ వీర్యస్య జిజ్ఞాసవః, పరాక్రమము పరీక్షించుకొనుటకు ఆసక్తులు; తదా = అప్పుడు.

భావము:

ఓ మునిపుంగవ! విశ్వామిత్రా! పిమ్మట ఆ రాజులందరు కలిసి వారి బలపరాక్రమములు పరీక్షించుకొనుటకు ఆసక్తులై మిథిలానగరమునకు వచ్చిరి.

1-18-అనుష్టుప్.
  • ఉపకరణాలు:
  •  
  •  
  •  

తేషాం జిజ్ఞాసమానానామ్
  వీర్యం ధనురుపాహృతమ్ ।
న శేకుర్గ్రహణే తస్య
  ధనుషస్తోలనేఽ పి వా ॥

టీకా:

తేషాం = వారికి; జిజ్ఞాస = తెలుసుకొనుటకు; సమానానామ్ = ఆసక్తులై ఉన్న; వీర్యం = వీరత్వమును; ధనుః = ధనుస్సు; ఉపాహృతమ్ = తీసుకురాబడినది; న = కారు; శేకుః = సమర్థులు; గ్రహణే = పట్టుకొనుట యందు, గ్రహించుట యందు; తస్య = ఆ; ధనుషః = ధనుస్సు యొక్క; తోలనే = కదల్చుట యందు; అపి వా = కాని.

భావము:

తమ వీరత్వమును పరీక్షించుకొనుటకై జిజ్ఞాసతో ఉన్న ఆ రాజుల కొఱకు ధనుస్సు కొనిరాబడినది. వారిలో ఎవ్వరును ఆ విల్లును ఎత్తి పట్టుకొనటయే కాదు, కనీసం కదుల్చుటకు ఐనా సమర్థులు కాలేకపోయిరి.

1-67-ఆ.
  • ఉపకరణాలు:
  •  
  •  
  •  

తేషాం వీర్యవతాం వీర్యమల్పం జ్ఞాత్వా మహామునే |
ప్రత్యాఖ్యాతా నృపతయస్తన్నిబోధ తపోధన!||

1-20-అనుష్టుప్.
  • ఉపకరణాలు:
  •  
  •  
  •  

తతః పరమకోపేన
  రాజానో నృపపుంగవ ।
న్యరుంధన్ మిథిలాం సర్వే
  వీర్యసందేహమాగతాః ॥

టీకా:

తతః = పిమ్మట; పరమ = చాలా; కోపేన = కోపముతో; రాజానః = రాజులు; మునిపుఙ్గవ = ఓ మునిపుంగవ!; న్యరుంధన్ = ముట్టడించిరి; మిథిలాం = మిథిలానగరమును; సర్వే = అందఱు; వీర్యః = తమ బలము గుఱించి; సందేహమ్ = సంశయము; ఆగతాః = కలిగినవారై.

భావము:

ఓ మునిపుంగవ! అటుపిమ్మట ఆ రాజులు అందఱు తమ పరాక్రమముపై సంశయము కలుగగా మిక్కిలి కోపముతో మిథిలానగరమును ముట్టడించిరి.

1-21-అనుష్టుప్.
  • ఉపకరణాలు:
  •  
  •  
  •  

ఆత్మానమవధూతం తే
  విజ్ఞాయ నృపపుంగవాః ।
రోషేణ మహతాఽఽ విష్టాః
  పీడయన్ మిథిలాం పురీమ్ ॥

టీకా:

ఆత్మానమ్ = తమను; అవధూతం = తిరస్కరింపబడినవారిగ; తే = వారు; విజ్ఞాయ = తెలుసుకుని; నృపపుఙ్గవాః = రాజులు; రోషేణ = కోపముతో; మహతా = మిక్కిలి; ఆవిష్టాః = కూడినవారై; పీడయన్ = బాధించిరి; మిథిలాం = మిథిల అను; పురీమ్ = పురమును.

భావము:

ఆ రాజులు తమను అవమానించినట్లు భావించి మిక్కిలి కోపముతో మిథిలాపురమును బాధించిరి.

1-2-అనుష్టుప్.
  • ఉపకరణాలు:
  •  
  •  
  •  

తమర్చయిత్వా ధర్మాత్మా
  శాస్త్రదృష్టేన కర్మణా ।
రాఘవౌ చ మహాత్మానౌ
  తదా వాక్యమువాచ హ ॥

టీకా:

తమ్ = వానిని (విశ్వామిత్రుని); అర్చయిత్వా = పూజించి; ధర్మాత్మా = ధర్మాత్ముడు (జనక మహారాజు); శాస్త్రదృష్టేన = శాస్త్రము నిర్దేశించిన ప్రకారము, కర్మణా = సత్కారములచేత; రాఘవౌ = ఇద్దఱు రాఘవులను; చ = మఱియు; మహాత్మానౌ = మహాత్ములను ఇధ్దఱను; తదా = అప్పుడు; వాక్యమ్ = మాటను; ఉవాచ హ = నుడివెను.

భావము:

ధర్మాత్ముడైన జనక మహీపతి విశ్వామిత్రుడిని, శ్రీరామలక్ష్మణులను శాస్త్రవిహిత సత్కారములతో సత్కరించి ఇట్లు పలికెను.

1-67-ఆ.
  • ఉపకరణాలు:
  •  
  •  
  •  

తతో దేవగణాన్ సర్వాన్ తపసా౭హం ప్రసాదయమ్|
దదుశ్చ పరమప్రీతా శ్చతురఙ్గబలం సురాః||

1-24-అనుష్టుప్.
  • ఉపకరణాలు:
  •  
  •  
  •  

తతో భగ్నా నృపతయో
  హన్యమానా దిశో యయుః ।
అవీర్యా వీర్యసందిగ్ధాః
  సామాత్యాః పాపకర్మణః ॥

టీకా:

తతః = అనంతరము; భగ్నాః = ఓడిపోయినవారు; నృపతయః = రాజులు; హన్యమానాః = దెబ్బలు తిన్నవారై; దిశః = దిక్కులకు; యయుః = పాఱిపోయిరి; అవీర్యాః = బలహీనులు; వీర్యః = వారి బలములపై; సందిగ్ధాః = నమ్మకములేనివారై; స = కలిసినవారై; అమాత్యాః = మంత్రులతో; పాపకర్మణః = పాప కర్మలను ఆచరించినవారు.

భావము:

అల్పపరాక్రమవంతులు, తమ బలముపై నమ్మకము లేనివారు, పాపాత్ములు అయిన ఆ రాజులందరు దేవతలు నాకు అనుగ్రహించిన చతురంగసైన్యముచే దెబ్బలు తిని మంత్రులతో కూడి నలుదిక్కులకు పాఱిపోయిరి.

1-25-అనుష్టుప్.
  • ఉపకరణాలు:
  •  
  •  
  •  

తదేతన్మునిశార్దూల!
  ధనుః పరమభాస్వరమ్ ।
రామలక్ష్మణయో శ్చాపి
  దర్శయిష్యామి సువ్రత ॥

టీకా:

తత్ = ఆ; ఏతత్ = ఈ; మునిశార్దూల = మునిశ్రేష్ఠా! ధనుః = ధనుస్సు; పరమభాస్వరమ్ = మిక్కిలి ప్రకాశించుచున్న । రామలక్ష్మణయోః = శ్రీరామ లక్ష్మణులకు; చ = మఱియు; అపి = కూడ; దర్శయిష్యామి = చూపగలను; సువ్రత = మంచివ్రతము గల.

భావము:

మంచి వ్రతములుచేసిన ఓ విశ్వామునిశ్రేష్ఠా! మిక్కిలి ప్రకాశించుచున్న ఆ శివధనువును శ్రీరామ లక్ష్మణులకు కూడ చూపించెదను.

1-26-అనుష్టుప్.
  • ఉపకరణాలు:
  •  
  •  
  •  

యద్యస్య ధనుషో రామః
  కుర్యాదారోపణం మునే ।
సుతామయోనిజాం సీతామ్
  దద్యాం దాశరథేరహమ్!" ॥

టీకా:

యత్ = ఆ; అస్య = యొక్క; ధనుషః = ధనుస్సు; రామః = శ్రీరామచంద్రుడు; కుర్యాత్ = చేయుటవలన; ఆరోపణం = ఎక్కుపెట్టుటను; మునే = ఓ ముని!; సుతామ్ = కుమార్తెను; అయోనిజాం = అయోనిజను; సీతామ్ = సీతను; దద్యాం = ఇచ్చెదను; దాశరథేః = దాశరథికి; అహమ్ = నేను.

భావము:

ఓ మునీశ్వర! శ్రీరాముడు ఈ శివధనువును ఎక్కుపెట్టినట్లయితే అయోనిజ అయిన నా పుత్రిక సీతను ఈతనికి ఇచ్చెదను.

1-27-గద్యం.
  • ఉపకరణాలు:
  •  
  •  
  •  

ఇతి ఆర్షసంప్రదాయే ఆదికావ్యే
  వాల్మీకి తెలుగు రామాయణే
బాలకాండే
  షట్షష్టితమః సర్గః

టీకా:

ఇతి = ఇది సమాప్తము; ఆర్షే సంప్రదాయే = ఋషిప్రోక్తమైనదీ; ఆదికావ్యే = మొట్టమొదటి కావ్యమూ; వాల్మీకి = వాల్మీకీ విరచిత; తెలుగు = తెలుగు వారి కొఱకైన; రామాయణే = రామాయణములోని; బాలకాండే = బాలకాండ లోని; షట్షష్టితమః [66] = అరవైఆరవ; సర్గః = సర్గ.

భావము:

ఋషిప్రోక్తమూ మొట్టమొదటి కావ్యమూ వాల్మీకి మహర్షి విరచిత తెలుగు వారి రామాయణ మహా గ్రంథము, బాలకాండలోని అరవై ఆరవ [66] సర్గ సంపూర్ణం.