పంచమ ప్రకరణము : సప్తభూమికలు
॥సప్తభూమికలు॥
4527
“మనుజేంద్ర! భూమికల్ -మణి య వెట్లనిన
వినుప్రవృత్తుండు, ని -వృత్తుం డనంగఁ
4528
గలరాయిరువురందుఁ -గ్రతుకర్మయుతుఁడు,
పొలుపుగా స్వర్గాది -భోగంబులొందు,
4529
వానివృత్తుఁడు భోగ -మస్థిరం బనుచుఁ
దానిశ్చయించి త-త్పదలక్ష్యమందుఁ
4530
బొందుఁ; బ్రవృత్తుండు -పుణ్యపాపంబు
లిందుఁజేయుచును ద-న్నెఱుఁగక యుండి
4531
పొలియుచుఁ బుట్టుచుఁ -బుణ్యపాపముల
ఫలము లనుభవించుఁ, -బరఁగ నిందందు
4532
నిలుక డెక్కడ లేక -నింగిని, నేల
నలయక యమిత దే-హములు ధరించి
4533
తిరుగుచుండఁగఁ, గడ-తేరు కాలమున
వరయోగి జన సహ-వాసంబు దొరక
4534
వారిసూక్తులు విన -వాంఛ జనించు,
వైరాగ్యమున మది .వర్తించు నవలఁ
4535
గడలొత్తు నబ్దుల -కరడులలోనఁ
బడిన కూర్మము మేడ- పైకెక్కి నటుల
4536
పెక్కుజన్మంబుల -పిదప వివేక
మొక్కింత జనియింపు -చుండఁగా మదిని
4537
సంసార సుఖముల -సారంబు, లధిక
హింసాస్పదము లని -యెఱిఁగి, కామాది
4538
రిపులను ఖండించు -రీతులఁ గరుణ
నిపుడు నా కెఱిఁగించి, -యీభవార్ణవముఁ
4539
దరియింపఁజేసి, యా-త్మను జూపఁదగిన
గురుఁడు నా కెందుఁగ-ల్గు? నటంచు ధరను
4540
గ్రమముగా వెదుకఁగాఁ -గర్మ వాసనలు
సమయుచునుండఁగా -సద్ధర్మ భక్తి
4541
వైరాగ్యముల మీఁది -వాంఛలు పొడము.
సారవిచార భా-స్వరనిష్ఠ గలుగుఁ,
4542
గర్మాభిలాష త-క్కక వీడి, యాత్మ
మర్మశాస్త్రములఁ బ-ల్మఱుఁ జూడఁగోరు,
4543
సదమల ధర్మ వి-చారుఁడై యుండు,
నదివిచారాభిమా-నాత్మకం బగుచుఁ
4544
బొలుపొందు నిదియాది- భూమికై యుండు;
నెలమి నీ భూమిక -నెక్కినవాఁడు
4545
సారశ్రుతిస్మృతి -శాస్త్రేతి హాస
ధారణాయోగ త -త్త్వజ్ఞానగోష్ఠి
4546
గలిగినవాఁడై, య-ఖండ పాండిత్య
కలితులౌ పండితా-గ్రణులను జేరి
4547
మొనసి దద్వ్యాఖ్యాన -ములుఁచేసి, బుద్ధి
తనియఁగాఁ బద పదార్థ-జ్ఞానసూక్ష్మ
4548
భావజ్ఞుఁ డగుచు, లో-పలఁ బ్రవేశించి
యేవేళఁ దనుఁ బట్టి -యేఁచుచున్నట్టి
4549
కామాది శత్రు వ-ర్గమును ఖండించి,
పాముపొరను వీడ్చు -పగిది నవిద్య
4550
యనుతెరం దెగఁ ద్రెంచి -యమలుఁడై నిలిచి
తనుఁదాను దెలియు త-త్వజ్ఞుఁడైనట్టి
4551
గురుసేవఁజేసి యె-క్కువ రహస్యముల
నెఱిఁగి, తదర్థము-న్నెపు డూనియున్న
4552
బుద్ధియే రెండవ -భూమిక యంచు
సిద్ధాంతముగ బుధుల్ -సెప్పుచుండుదురు.
4553
ఎలమి నీ భూమిక -నెక్కిన పురుషుఁ
డలరి యసంగమం -బనెడి తృతీయ
4554
భూమికపై కెక్కి, -పూలపానుపున
సామోదచిత్తుఁడై -శయనించువాని
4555
కరణిని సంతోష -కలితాత్ముఁడగుచు
నరుదుగా సుపనిష -దర్ధసారంబు
4556
మదియందు నిండఁగా, -మనుజసంగంబు
వదలి, యేకాకియై -వనగుహలందుఁ
4557
జరియింపుచును, మహా -సంతోషి యగుచుఁ,
బరఁగ నాత్మానాత్మ -భావవివేక
4558
కలితుఁడై కాలంబు -గడపుచుఁ, జిత్త
చలనంబు నణఁపుచు -శాంతుఁడై యుండు,
4559
అతనికి దత్త్వ శా-స్త్రాభ్యాస పటిమ,
నతిశయమైన జ్ఞా-నానంద వస్తు
4560
దృష్టినానాటికి -దీపించి మించి,
యిష్టమై, యెఱుకకు -నెఱుకయై యుండు,
4561
ఆమాడ్కి నిస్సంగ -మనెడి తృతీయ
భూమిక ద్వివిధమై -పొలుచు నెట్లనిన
4562
సామాన్యమును, విశే-షమనంగ రెండు
గామహి నుండు, నా -క్రమ మెల్ల వినుము!
4563
ఘనపదార్థములందుఁ -గర్తయు, భోక్త
యును, బాధ్యుఁడును, మఱి-యును బాధకుఁడును
4564
నిజముగాఁ జూచిన -నేనుఁ గా ననియు,
గజిబిజి సేయు సు-ఖంబు, దుఃఖంబు
4565
తెలియ సర్వేశ్వరా -ధీనంబు లనియుఁ,
గలితభోగములు రో-గంబుల కనియు,
4566
మొనసిన సంయోగ-ములు వియోగముల
కనియు, నన్నియును గా-లాధీన మనియుఁ,
4567
దొడరి యనేక వస్తువులయం దాశ
పడక, ప్రాప్తాశియై బ్రతికి యుండుటయు,
4568
సరవి సామాన్య ని-స్సంగమై యుండు.
మఱివిశేషాసంగ-మంబెట్టి దనిన
4569
నవని దుర్జన దూరుఁ డగుచు వసించి,
ప్రవిమలాత్మను సదా -భావించుకొనుచుఁ
4570
జిరశాంతి నిట్లభ్య-సించిన, నాత్మ
కరతలామలకంబు -గాఁదోఁచు; నపుడు
4571
పనుపడు సంసార -సారంబు సార
మననొప్పు పరతత్త్వ -మందుఁ దాఁ బొంది,
4572
యపుడు సర్వం బీశ్వ-రాధీన మనుచుఁ,
గపటకారణపూర్వ -కర్మమే మనుట
4573
మఱచి, శాంతిని లోనె -మౌనంబు పూని
మురిసి ప్రపంచ ని-ర్ముక్తుఁడై యున్న
4574
నదివిశేషాసంగ -మన నొప్పు; మఱియు
విదితంబుగా లోను- వెలి, క్రిందు, మీఁదు,
4575
దిక్కుల, గగనవీ-థినిఁ జేతనంబు
లెక్కువలై జాడ్య -హీనంబు లగుచు
4576
లలివస్తువస్తుక-లన మొందకున్న
నలఘు చిదాభాస -లంబరాకృతులు
4577
వెలుఁగుటలోన భా-వించి చూచినది
యలవిశేషానంగ-మన నొప్పు; మఱియుఁ
4578
బరఁగ సమ్మద సౌర-భము, చిత్తనాశ
కరము, సంసృతి పత్ర -కలితంబు, విఘ్న
4579
విరహితంబైన వి-వేక పద్మంబు
మురువుగా నెదలోన -ముందుగా మొలిచి,
4580
రహినిఁ దత్త్వవిచార -రవిరశ్మిచేత
విహితప్రబుద్ధమై -వృద్ధిఁ బొందుచును
4581
గుఱుతుగా నీయసం -గులకు ఫలంబుఁ
దిరముగా నిచ్చుఁ దృ-తీయ భూమికను.
4582
జనునకు సజ్జన -సంగతి కర్మ
మునఁగాకతాళీయముగ నుదయించు,
4583
నాదిభూమికయను -నమృతాంకురమున
కాదరంబుగ వివే-కాంబు సేచనము
4584
సేయసదంశంబు -చేఁజిగుళ్లెత్తు;
నాయెడఁ గృషిసేయు -నతఁ డాది యందు
4585
మొలుచు సస్యాళి ని-మ్ముగఁ బ్రోచుకరణి
నలయాది భూమిక -నరయఁగావలయు,
4586
నేమిటి కటు? “లన్న -నిటువంటి ప్రథమ
భూమిక తనమీఁదఁ -బొడము భూములకు
4587
మనికిపట్టగుఁ గాన -మఱువక యాత్మ
మననఁ జేయుచు సద్వి-మర్శంబు నొంది
4588
యామీఁద నిస్సంగ-మైయాతృతీయ
భూమిక యందు సొం-పుగ నొప్పుచుండు,
4589
నిట్టిమూఁడవభూమి -కెక్కిన మీఁదఁ
బుట్టవు సంకల్ప -బుద్బుదావళులు.”
4590
అనివసిష్ఠుఁడు పల్క -నారామచంద్రుఁ
డనుపమభక్తితో -నప్పుడిట్లనియె
4591
“మునినాథ! ధరణిపై -మూఢాత్ముఁడైన
జనుఁడే విధంబున -సంసార జలధి
4592
తరియించు? నట్టిచం-దము దెల్పవలయు,
మెఱవడి నేడు భూ-మికల యం దొక్క
4593
భూమిక పై నెక్కి -పొలిసిన మనుజుఁ
డేమార్గమునఁ బోవు -నెఱిఁగింపు” డనిన
4594
వినివసిషుఁడు మహీ -విభుని వీక్షించి
“వినురామ! చెప్పెద -విశదంబుగాను
4595
రూఢదోషుఁడు, భవ -రోగి, తామసుఁడు,
మూఢుండు నైనట్టి -మూర్ఖచిత్తుండు
4596
సంసారియై బహు- జన్మంబు లెత్తి
హింసలఁ బడుచుండు, -నెన్నటికైన
4597
ఘనభవాంబుధి దాఁటి -గట్టెక్క లేఁడు;
మొనసి కర్మంబు లి-మ్ముగఁ జేయువాఁడు
4598
భూరివైరాగ్యంబు -పుట్టిన దనుక
ధారుణి జన్మ శ-తంబులు దాల్చి
4599
యలసి, యావల నీశ్వ-రార్పిత కర్మ
ములఁజేసి దుష్టాఘ -ముల వీడుచున్న
4600
నప్పుడాపరమేశ్వ -రానుగ్రహంబు
తప్పక గల్గ, న-ద్వైత విజ్ఞాన
4601
వాసన పొడము, న-వ్వల విరాగంబు
వాసిగా నుదయించి -వాంఛల నణఁచు;
4602
మెలుపగు నాది భూ-మిక యిదే యగును.
పొలుచు సంసార మీ -భూమిక యందు
4603
సమయు; నిదే తత్వ -శాస్త్ర సమ్మతము.
క్రమముగా నీ భూమి-కను జేరియున్న
4604
యతఁడొక వేళ దే-హము వీడి చనిన
నతులిత భూమికాం-శాను సారమున
4605
నమలమైన ప్రభాస- నమరలోకమునఁ
గమనీయ దేవతాం -గనలను గూడి
4606
యచట భోగంబుల -ననుభవింపఁగను
బ్రచుర సత్పుణ్య పా-పము లుడిపోవ,
4607
నలరి యా పుణ్యాత్ముఁ -డవనిపై వ్రాలి
తొలఁగక భాగ్యవం-తుల యింట నైన,
4608
వరయోగి యగువాని -వంశమందైన
నరయఁ బ్రజ్ఞాశాలి -యైయుదయించి,
4609
వరుసఁ బూర్వజ్ఞాన -వాసనచేత
మెఱయు తదూర్ధ్వభూ-మికలను దాటి,
4610
తదనంతరంబునఁ -దాబ్రహ్మ మగును.
మొదటి భూమిక నుండి -మూఁడు భూమికలు
4611
వ్యవహార మాత్ర భే-దాస్పదంబులుగ
నవని పైఁ దోఁపించు -నది జాగరంబు;
4612
ఇట్టిజాగ్రద్బూమి -కెక్కినఘనుఁడు
పట్టుగా నార్యుఁడన్ -ప్రస్తుతి బొంది
4613
వర్తింపుచుండి స-ర్వప్రయత్నములఁ
గర్తయై కావించుఁ, -గర్త గాకుండుఁ;
4614
దత్త్వశాస్త్రవిచార -తత్పరుం డగుచు
సాత్వికబుద్ధి నా-చార్యుఁడై యుండు.
4615
నట్టియాచార్యత్వ -మాది భూమికను
దట్టమైయంకురి-తంబగుచుండుఁ,
4616
దెఱఁగొప్ప నదియె ద్వి-తీయభూమికను
విరివి జూపట్నఁగా -వికసితం బగును,
4617
తెప్పున నదియె తృ-తీయ భూమికను
తప్పక సంభావి-తంబగుచుండు;
4618
ఆగతి నార్యుఁడై -యట మృతుండైన
యోగసత్పుణ్య సం-యుతసంచితంబు
4619
సమసినదనుక నా-స్వర్గలోకమున
నమితభోగంబుల -ననుభవింపుచును
4620
పెద్దకాలం బుండి, -పిమ్మట ధరను
తద్దయు విమలత -త్త్వజ్ఞుఁడై పుట్టి,
4621
సరసమౌ పూర్వవా-సనచేత మరలఁ
బరమ యోగాభ్యాస -పరుఁ డగుచుండుఁ;
4622
బొలుచు నిట్టి తృతీయ -భూమికాభ్యాస
బలమున నజ్ఞాన -పటలంబు తెగును;
4623
విమలమౌ చిత్తంబు -వృత్తులఁబాసి
యమరు సమ్యక్జ్ఞాన -మగుచు దీపించుఁ,
4624
గడనీఁ దృతీయ జా-గ్రద్భూమినుండి
తొడరి యామీఁదఁ జ-తుర్ధ భూమికను
4625
సాత్వికుఁడై చేరి, -సర్వసమత్వ
తత్త్వజుఁ డగుచు ద్వై -తాభ్యాస మరసి,
4626
వదలక ద్వైత భా-వన నంటియున్న
నదియప్పు డిద్ధ స్వ-ప్నావస్థయగును,
4627
నరయఁగా నట్టి స్వ-ప్నావస్థ యందు
శరదభ్రగతి బుద్ధి -సన్నమై యణఁగి,
4628
యపుడు సత్తామాత్ర-మై శాంతిఁ బొంది,
యపగత ద్వైతమై -యన్నియు మఱచి,
4629
యామీఁదఁ బంచమం-బైన సుషుప్తి
భూమికం బొంది సొం-పునఁ జిదానంద
4630
లహరిలో మునిఁగి మె-ల్లన నటుమీఁద
సహజతుర్యాఖ్యమౌ- షష్ఠభూమికను
4631
జెందియొప్పుచుఁ జిద -చిత్తుల డెంద
మందుఁదలంపక, -యహ, మనహమిక
4632
యనురెంటి నెడఁబాసి -యద్వయ, ద్వయము
ననుటయు మఱచి తా-నంతట నిండి
4633
పెరుగు హృద్గ్రంథిని -భేదించి మించి
యరయ వివాససుం-డైశాంతిఁ బొంది,
4634
నిర్విణ్ణుఁడై యోగ-నిద్రఁ బెంపెనఁగ
నిర్వాణరూపుఁడై -నిత్య దీపంబు
4635
వలెనొప్పుచుండు జీ-వన్ముక్తుఁ డిలను,
దలకొని గగనమ -ధ్యస్థ కుంభంబు
4636
కరణిని వెలిని లోఁ -గను శూన్య మగుచు,
ధరజలరాశి మ-ధ్యస్థ కుంభంబుఁ
4637
బొలుపుగా వెలిలోను -బూర్ణమై నిండి
వెలుఁగుచునుండు; నీ -విధముగా యోగి
4638
యగువాఁడు దేహము-న్నంత కాలంబు
జగతి మీఁదను సర్వ -సాక్షియై యుండి
4639
ధన్యాత్ముఁడై దేహ -ధారణ కొఱకు
మాన్యుఁడై యజ్ఞాన -మనుజులలోను
4640
చరియింపుచును క్షుత్తు-శాంతఁ బొందింప
నరుదుగాఁ బ్రాప్తాశి -యగుచుండి, తుదను
4641
ముదము మీఱ విదేహ -ముక్తినిఁ బొందు,
నదియె సప్తమభూమి -కాఖ్యయై యుండు.
4642
మెఱయు నయ్యాఱు భూ-మికల కన్నిటికి
నరయ సీమాభూమి-కైయుండు నదియె;
*టీక:- సీమాభూమి- సరిహద్దు
4643
యారూఢి వాఙ్మన -సాతీత మగుచు
సారమై యుండు నా -సచ్చిత్పదమును
4644
కొందఱు శివుఁ డండ్రు, -కొందఱు విష్ణుఁ
డందురు, మఱికొంద -ఱజుఁ డండ్రు, మఱియు
4645
నందుఁగొందఱు శూన్య-మందురు, కాల
మందురు, ధరఁగొంద -ఱమరఁగాఁ బ్రకృతి
4646
పురుష సంయోగ వి-భూతి యటండ్రు.
పరఁగ నీవిధమున -బహుశాస్త్రవిదులు
4647
అతిశయప్రజ్ఞచే -నందఱు నన్ని
మతములఁ బుట్టించి -మహిమఁ గల్పించి,
4648
నామ, రూపంబు లె-న్నఁడు లేని యాత్మ
కీమాడ్కి ధరణి న-నేకముల్ గాను
4649
బనుపడ నామరూ-పములఁ గల్పించి
కొనియాడి కొనుచు నె-క్కువ తక్కువలుగఁ
4650
దలపడి దేవతాం-తర భేదములను
గలుగఁ జేయుదు రా య-ఖండ భూమికకు,
4651
జననాథ! యిటువంటి -సప్తభూమికల
మొనసి సాధించిన -ముఖ్యాధికారి
4652
భవపాశమును ద్రెంచి -పరమందుఁ బొందు,
నవిరళచరిత! నీ వాప్రకారముగ
4653
భూమికాభ్యాస మొ-ప్పుగఁ జేసి, శాంతి
నామహాబ్రహ్మమై, -యన్నిటియందు
4654
నీవంటి యంటక -నిస్పృహత్వమునఁ
బావనరాజ్యంబు -పాలించు” మనిన
4655
జననాథుఁ డా మునీ-శ్వరుని వీక్షించి
మనమున నూహించి -మరల ని ట్లనియెఁ
4656
“బొలుచు కారణ కార్య -భూతాళితోడ
బలసియున్నట్టి ప్ర-పంచ మంతయును
4657
పరమైన నిర్గుణ -బ్రహ్మమం దైక్య
మెఱిఁగి కావించురీ -తెట్ల ?న్న మౌని
4658
నరనాథు నీక్షించి -నగుమోము మెఱయ
నరమరలేక యి-ట్లని చెప్పుఁ దొడఁగె