పంచమ ప్రకరణము : కచోపాఖ్యానము
॥కచోపాఖ్యానము॥
4215
అనిమిష దేశికుం-డైనట్టి గురుని
తనయుండు కచుఁ డాత్మ-తత్త్వంబుఁ దెలియు
*టీక:- అనిమిషదేశికుడు- దేవగురువు, బృహస్పతి. ..గురుడు- బృహస్పతి, వాని పుత్రుడు కచుడు
4216
కొఱకు దండ్రికి మ్రొక్కి -కొంక కిట్లనియె
“నరులకు సంసృతి -నశియించు విధముఁ
4217
దెలుపు” మన్నను సుర -దేశికుం డనియె
“వలనుగా వినుము స-ర్వవివర్జనంబు
4218
చేసిన సంసృతి -చెడు, నన్నఁ గచుఁడు
వాసిగా విని మ్రొక్కి -వనముల కేఁగి,
4219
ఘనతర వైరాగ్య -కలితాత్ముఁడగుచు
నెనిమిదేండ్లు చరించి -యించుకంతైన
4220
శమము నొందక, మదిఁ -జలన మొందఁగను,
అమర దేశికుపాలి -కరిగి కచుండు
*టీక:- అమరదేశికుడు- దేవగురువు, బృహస్పతి. వారి పుత్రుడు కచుడు.
4221
“ఓతండ్రి! మది శమ-మొందలే, దేమి
సేతు?” నటంచు వ-చింపఁగా, గురుఁడు
4222
మదిశమ మొందు మ-ర్మంబు లన్నియును
వదలక చెప్పి, సర్వ-త్యాగవిధము
*టీక:- సర్వత్యాగము- సర్వవివర్జనము, సమస్తమైన ఆసక్తులు విడుచుట, ఇదే చిత్యాగం
4223
నప్పుడు బోధించె, -నటమీఁదఁ గచుఁడు
తెప్పునఁ బటు విర-క్తినిఁ బొంది పోయి,
4224
గతవల్కలుండై య-ఖండతపంబు
మతినిల్పి చేసి, శ-మంబొంది మీద
4225
మూఁడేండ్ల మీఁద ని-మ్ముగ! (మూడు నెలలు) /p>
యేడనుండిన, దపం -బెంత చేసినను
4226
జిత్తవిశ్రమ మెందుఁ -జిక్కలే దనఁగ
నత్తనయునిఁ జూచి -యనియె గురుండు
4227
“ఎలమిఁ జిత్తత్యాగ -మెఱిగి చేసినను
వలనుగా నీకు సర్వత్యాగ మొదవు”
4228
ననఁ గచుండనెఁ “జిత్త -మనునది యెద్ది?
కని దానిఁ బట్టి త్యా-గము సేయు టెట్లు?
4229
తెలుపుఁ డన్నను సుర -దేశికుం డనియె
“నలువొప్పఁ జిత్త మ-నంగ వేఱొకటి
4230
లే, దహంకృతియె; త-ల్లీలయే మనము,
పాదుగా నిదిలోన -భావించి తెలిసి
4231
తత్త్యాగ మొనరించు -తనయ! నీ” వనఁగ
నత్యంత భక్తితో -నప్పు డా కచుఁడు
4232
“ఏరీతిఁ దత్త్యాగ -మేను గావింతు?
నారీతిఁ దెల్పవే! “-యన గురుండనియె
4233
నెలవొప్పఁ జిత్తమున్ -నిటల మందుంచి
తళుకుఁగన్నులు మూయు -తఱి మీఁదికంట
4234
మనమునఁ దోఁచు నా- త్మప్రత్యయమును
మనసు చేతనె లోన -మథియింపుచున్న
4235
నదియె తారకయోగ -మగు; దృశ్యములను
చెదరఁ జూచినది నీ -చిత్త, మాచిత్త
4236
మునకు దృశ్యములుగా -మొనసిన వెల్ల
నొనర నశ్యము లగు -చుండఁగా, నట్టి
4237
దృశ్యంబులకు నగు దృక్కు చిత్తంబు
దృశ్యమౌ నీ, కాది -దృక్కువే నీవు;
4238
పన్నుగా నిదిలోన -భావించి చూడ
నన్నిటికిని ద్రష్ట -వయ్యెద వీవె!”
4239
యనినఁ గచుం డిట్టు -లనియె “నే నెవఁడ
ననిచూతుఁ దెల్పవే! “-యన గురుం డనియె
4240
“నానోటనున్న దే-నాల్క? “యటన్న
వానిచందంబుగా -వచియించె దీవు,
4241
క్రన్నన నాల్క లే-కయె “నోట నాల్క
యున్నదో లేదొ మీ-రొగిఁ జూడుఁ డనెడు
4242
పలుకు పుట్టునె? నాల్క -పలుక కుండినను,
కలిగిన నీవు లే-కయె నే నెవఁడను?
4243
దెలుపు మనెడు వాఁడు -తేర కన్యుండు
గలుగఁడు, లోన ని-ష్కర్షగాఁ జూడఁ,
4244
దెలుపు నా కిపు డన్న-దేనీవు సుమ్ము!
పొలుచు చైతన్య రూ-పుఁడ వైన నీవు
4245
లేకయే నాల్క యే -లీల వచించు?
నోకుమారక! జడ -మూహింప జిహ్వ. .
4246
నీవజడంబును -నిత్యంబు, నజము
పావనంబును, బరా-త్పరము, నద్వయము.
4247
కావున నిన్నేఁచు -కాయాభిమాన
భావన నొందకన్ -బ్రహ్మమే నేను
4248
అనినిగమాంత సి-ద్ధాంతసౌఖ్యంబు
ననుభవింపుచునుండు! -మదె చిత్సమాధి,
4249
యేక, మాద్యంత ర-హిత, మవ్యయంబు,
నాకాశసదృశంబు, -నగుణ, మనంత
4250
సచ్చిదానంద, మా-స్వానుభవంబు
నచ్చుగాఁ బొందు! నం-దడ్డమై నిన్నుఁ
4251
బొదువు నహంకార -భూతంబు నణఁచి
కుదురుగా నిందుండు- కొడుక!” యటంచుఁ
4252
జెప్పిన తండ్రి నీ-క్షించి కచుండు
“కప్పుచుండెడి నహం-కార మెచ్చోటఁ
4253
బుట్టు? నెచ్చటఁ జెడి -పోవు? నా రీతి
దిట్టముగా నాకుఁ -దెలుపవే! “యనిన
4254
వినియమరగురుండు -వేడ్క ని ట్లనియె
“అనఘ! యహంకార -మాకాశమందుఁ
4255
బుట్టుతోయదమట్లు -పొడము, నణంగు,
నట్టిమిథ్యారూప-మగు నహంకృతిని
4256
నజ్ఞులు నిజముగా -ననుసరింపుదురు;
ప్రాజ్ఞుల కది వట్టి -భ్రాంతిగాఁ దోఁచి
4257
విడిచిన, మాయ తా -విరిసి నశించు.
నడరఁగా నీవు, నే -నను ద్వైతబుద్ధి
4258
మెఱసి, పిమ్మట నదే -మిథ్యయై పోవు.
నఱిముఱి స్వప్నంబు -లన్ని నశ్యములు
4259
కావున దిగ్దేశ -కాల, కర్మములు
పోవఁగా నంతట పూర్ణమై, పైన
4260
మిగిలిన సద్రూప -మే నె యటంచు
జగదతీతంబై ప్ర-శాంతినిఁ బొందు
4261
మపుడు సర్వత్యాగ-మగు నీ” కటంచు
సుపదేశ మిచ్చిన, -నూహించి కచుఁడు
4262
సర్వశాంతినిఁ బొంది, -సచ్చిదానంద
నిర్వాణపద మందె -నిలిచె” నటంచుఁ
4263
బావనంబగు కచో-పాఖ్యాన సరణి
నావసిష్ఠమునీంద్రుఁ -డారాఘవువకు
4264
వినిపించి, కల్పిత -విశ్వచిత్రంబు
మనమున భావించి -మరల ని ట్లనియె
4265
“రామ! విచారింప -రమణీయ మగుచు
నామహానీయ చి-దానంద మొదవుఁ,
4266
జక్కఁగా నాత్మ వి-చారింపకున్న
నిక్కియహంకృతి -నేను, నే ననుచుఁ
4267
జెలఁగి మమత్వంబు-చేవిజృంభించి,
పొలుపార సుఖదుఃఖ-ములఁ బొందుచుండి,
4268
యవల నిరర్థకం-బైచెడిపోవు
నవిరళ చరిత! యీ-యర్థంబునందు